Hoe staat het met de vogels in de Nederlandse tuinen? Om dit te weten organiseert de Vogelbescherming eind januari de nationale vogeltelling. Vogels zijn al ruim een eeuw een bron van zorg.
Bestrijding eener gruwelmode
Eind 19e eeuw is er veel te doen over vogelmoord en de zogenaamde gruwelmode. Het is dan gebruik om hoeden en kleding te versieren met veren en zelfs hele opgezette vogels. Hiervoor worden miljoenen vogels gedood. Om hier wat tegen te doen worden de ‘Bond ter bestrijding eener gruwelmode’ en de ‘Bond ter bestrijding van den Vogelmoord’ opgericht. Het gaat niet alleen om wreedheden tegen vogels maar ook om de gevolgen daarvan. Minder vogels betekent meer insecten die de oogsten opeten. En om die insecten te bestrijden zijn weer kostbare en schadelijke chemische middelen nodig. In 1899 bundelen de bonden hun krachten. De, voornamelijk adellijke, dames en heren richten de Nederlandsche Vereeniging tot Bescherming van Vogels op. Zij willen ‘een aantal vogelsoorten voor uitroeiing behoeden’. De Vogelbescherming is daar uit voort gekomen.
Vogelbescherming
In het Nationaal Archief is het een en ander terug te vinden over vogelbescherming en het omgaan met vogels. Vogels zijn lang letterlijk vogelvrij geweest. Vogels worden niet alleen gevangen voor de versiering van hoeden maar ook om een zangvogel in een kooi te hebben, en vaak om in de pan te eindigen. Dit tot ergernis van natuurbeschermers en vogelliefhebbers. Vooral vinken, leeuweriken, lijsters, spreeuwen, mussen, mezen en kraaien worden op grote schaal gevangen. Kinderen vinden het een sport om vogelnesten leeg te halen en vogels te vangen en te doden. Vooral als ze daar een premie van één cent per vogel voor kunnen opstrijken. Dat dit soort praktijken de vogelstand geen goed doen dringt langzaam door.
Vogelwet
De Nederlandsche Vereeniging tot Bescherming van Vogels staat aan de wieg van de eerste Vogelwet uit 1912. Nederland is daarmee het eerste land in Europa dat wilde vogels wettelijk beschermt. In 1936 en 1996 is de Vogelwet aangescherpt. Tegenstanders noemen het 'misplaatste sentimentaliteit'. Het zou volgens hen nooit zover komen dat 'de heeren van de natuurmonumenten moeten gaan jammeren op het graf van de laatste kraai'. En de minister kan niet 'meegaan met het toekennen van menschelijke gevoelens aan vogels'. Maar de vogelwet komt er. En die is vandaag de dag nog altijd hard nodig.
Nationaal Archief
2.19.009 Archief H. van Poelgeest: dierenbeschermingsarchieven, inv.nrs. 580-590, 657-665
2.21.141 Archief J. J en J.W. Rochussen, inv.nr. 72
2.14.73 OCW, Oudheidkunde en Natuurbescherming, inv.nrs. 4930-4951
2.11.50 Staatsbosbeheer, inv.nr. 505
