Onlangs overleed Engelandvaarder Rudi Hemmes op 99-jarige leeftijd. Hij vertrok in 1943 uit Nederland. Het Nationaal Archief bewaart zijn verhoor met informatie over zijn tocht naar Engeland.
Eerste poging
Hemmes studeert medicijnen in Utrecht. Als de studentenrazzia’s in 1943 beginnen, verhuist hij terug naar Den Haag, de stad waar hij is opgegroeid. Samen met zijn jeugdvriend Bob Tusenius treft hij voorbereidingen om naar Engeland te gaan om van daaruit tegen de Duitsers te vechten. Op 2 mei 1943 vertrekken de jongens met de trein naar Breda. Daar helpt een bekende hen over de grens met België. Een andere kennis helpt hen aan valse Belgische persoonsbewijzen waarmee ze naar Frankrijk reizen. Via Parijs komen ze in het Zuid-Franse Sète terecht om te werken bij het Duitse bedrijf Kallenbach. Ze hopen, tevergeefs, met hulp van een Spanjaard over de Spaanse grens te komen. Andere pogingen om Spanje te bereiken mislukken eveneens. Ondertussen worden ze ziek en krijgen van Kallenbach verlof om naar Nederland terug te keren. Begin september zijn ze weer thuis.
Tweede poging
Op 26 september 1943 vertrekken Rudi Hemmes en Bob Tusenius opnieuw uit Nederland. Met hun verlofpapieren reizen ze via Brussel naar Parijs. Daar sluiten ze zich aan bij een Poolse organisatie waarmee ze naar Zuid-Frankrijk gaan. Met 21 man trekken ze in het donker te voet over de Pyreneeën. Op 15 oktober passeren ze de grens waar de Spaanse politie hen arresteert. Ze komen terecht in een gevangenis in Barbastro in het noordoosten van Spanje. Na een maand komen ze vrij en reizen door naar Madrid. Met hulp van de ambassade komen ze begin 1944 in Lissabon terecht. Bob Tusenius vertrekt per schip naar Engeland, voor Rudi is er geen plaats meer op de boot. Een dag later vliegt hij naar het Engelse Bristol. Op 29 februari zet hij voet op Engelse bodem, vijf maanden na zijn tweede vertrek uit Nederland.
Verhoor
De Politie Buitendienst van de Nederlandse Inlichtingendienst verhoort elke Engelandvaarder bij aankomst in Engeland. Het verhoor is bedoeld om de politieke betrouwbaarheid van de Engelandvaarder vast te stellen. In zo’n verhoor wordt gevraagd naar de reisroute en ervaringen van de Engelandvaarder. Deze verhoren zijn bewaard gebleven in het Nationaal Archief. In maart 1944 wordt Hemmes verhoord, hij vertelt over de ondernomen routes naar Engeland, wie hem geholpen heeft en waar hij gevangen heeft gezeten.
Prinses Irene Brigade
Hemmes wil aanvankelijk naar Australië uitgezonden worden om een opleiding tot binnenlands bestuursambtenaar te volgen. Het loopt anders. Hij komt als dienstplichtige terecht bij de Prinses Irene Brigade. Op 8 augustus, twee maanden na D-Day, landen zij in Normandië. Ze vechten mee met de geallieerden en helpen kleine Franse plaatsen te bevrijden. In Nederland wordt de brigade ingezet om in oktober 1944 Tilburg te bevrijden. In januari 1945 keert Hemmes terug naar Engeland voor een officiersopleiding. Na terugkomst in Nederland in augustus 1945 blijft hij bij defensie en wordt uiteindelijk generaal-majoor bij de Koninklijke Luchtmacht.
Project Engelandvaarders
We sporen in het project Engelandvaarders verhoren van Engelandvaarders in onze archieven op om ze daarna te digitaliseren en doorzoekbaar te maken. Dit doet het Nationaal Archief samen met het Engelandvaardersmuseum en Netwerk Oorlogsbronnen en met financiering van het Mondriaanfonds.
Nationaal Archief
2.09.06 Archief ministerie van Justitie te Londen 1940-1945, inv.nr. 12036
2.05.161 Archief Nederlandse gezantschap in Portugal (Lissabon), 1888-1954, inv.nr. 186
