Hoe 'dekoloniseer' je archieven? Dat was de vraag die een groepje masterstudenten Archiefwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam zich de afgelopen maand stelde voor hun project Unsilencing the VOC Testaments. Onder leiding van Charles Jeurgens, hoogleraar Archiefwetenschappen, onderzochten studenten hoe ze de vele zwijgende getuigen, met name echtgenotes en tot slaafgemaakten, in de VOC-testamenten een stem konden geven. Het Nationaal Archief ondersteunde dit project door automatische transcripties van de testamenten aan te leveren.
VOC-testamenten
De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) bood in de 17e en 18e eeuw aan tienduizenden mensen werk. Een baan bij de VOC had wel een keerzijde: de kans om het niet te overleven was groot. Velen stierven al tijdens de barre reis naar de Oost. Nog veel meer personeel overleed in de koloniën door ziektes, ontberingen, ongelukken en gevechten. Om die reden lieten veel VOC-dienaren, vaak samen met hun vrouw, bij een van de VOC-notarissen in Batavia, Kaap de Goede Hoop of in andere plaatsen alvast hun testament opmaken. Kopieën van die testamenten werden naar het bestuurskantoor van de VOC in Amsterdam gestuurd. Die kopieën maken nu deel uit van het enorme VOC-archief in het Nationaal Archief.
Zwijgende getuigen
De VOC-testamenten zijn in de 19e eeuw al ontsloten. Maar toen alleen op naam van de mannelijke testateur, de erflater. Dat leverde een toegang op met ruim tienduizend namen. Maar wel vanuit een eenzijdig wit, mannelijk en koloniaal perspectief. Door ook de namen van echtgenotes en oorspronkelijke bewoners op te nemen, zoals begunstigde, huisgenoot, schuldeiser, schuldenaar en tot slaaf- of vrijgemaakte , wordt het mogelijk om een breder, reëler beeld te krijgen van de vroegmoderne samenleving.
Aanpak
Voor dit project heeft het Nationaal Archief de scans van de testamenten automatisch getranscribeerd en machineleesbaar gemaakt met de handschriftherkenningstool Transkribus. Hierdoor konden de studenten de testamenten met Artificial Intelligence op een nieuwe manier ontsluiten. En de VOC-testamenten dekoloniseren door alle namen in deze archiefstukken in indexen op te nemen.
Onderzoeksresultaten
De eerste resultaten zijn boven verwachting. Alleen al in één inventarisnummer worden in meer dan 60% van de documenten - naast de testateur - ook vrouwen genoemd. En bijna 30%van de transcripties maakt melding van tot slaaf- of vrijgemaakten.
Dit project is mogelijk gemaakt door het Nationaal Archief en de Universiteit van Amsterdam. En begeleid door Charles Jeurgens en Mrinalini Luthra, research fellow at CREATE. Uitvoering: Saskia Virginia Noot, Clare Shutt en Thijs Vorstenburg, masterstudenten aan de UvA.
Lees het volledige blog op kia.pleio.nl.
