Terug naar zoekresultaten

2.21.383 Inventaris van het archief van drs. W.K.N. Schmelzer [levensjaren 1921-2008], (1932) 1949-2007 (2008)

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaalBijlagen

Archief

Titel

2.21.383
Inventaris van het archief van drs. W.K.N. Schmelzer [levensjaren 1921-2008], (1932) 1949-2007 (2008)

Auteur

M. Voorzee, Bureau Voorzee

Versie

16-08-2022

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
2009 (c)

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

W.K.N. Schmelzer [levensjaren 1921-2008]
Schmelzer

Periodisering

archiefvorming: 1949-2007
oudste stuk - jongste stuk: 1932-2008

Archiefbloknummer

C57

Omvang

; 331 inventarisnummer(s) 7,50 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten. Het archief bevat foto's, merendeels opgenomen in fotoboeken.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Schmelzer, W.K.N.
, , 1921-2008

Samenvatting van de inhoud van het archief

Het archief bevat stukken die vrijwel uitsluitend betrekking hebben op zijn politieke loopbaan en zijn 'ambteloze' jaren daarna. Het betreft onder meer correspondentie, dagboeken (uit de jaren 1961-1964), andere eigenhandige aantekeningen, teksten van artikelen en redevoeringen, ambtelijke stukken, fotoalbums en een reeks van ruim zestig knipselplakboeken. Bijzondere onderwerpen zijn de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie, de kabinetsformaties in de jaren 1960, de bekende Nacht van Schmelzer (oktober 1966), zijn werkzaamheden als minister (in het bijzonder buitenlandse bezoeken) en zijn latere activiteiten op het gebied van de buitenlandse politiek en de Europese integratie, onder meer als voorzitter van de CDA-commissie Buitenland, vicevoorzitter van de Adviesraad voor Vrede en Veiligheid en lid van de Adviesraad Internationale Vraagstukken.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Beknopte biografie
Wilhelm Klaus Norbert Schmelzer groeide op in Rotterdam, waar zijn vader werkte bij de Rotterdamsche Bank. Zijn ouders waren afkomstig uit Duitsland. Na de verhuizing van het gezin naar Wassenaar, in 1933, bezocht Norbert het Aloysius College in Den Haag. Gedegen opgeleid door de paters-jezuïeten koos hij daarna voor een studie economie aan RK Handelshogeschool van Tilburg. In de bezettingstijd moest hij noodgedwongen zijn studie onderbreken en onderduiken als gevolg van zijn weigering om de loyaliteitsverklaring te ondertekenen.
Na zijn afstuderen werkte Schmelzer drie jaar bij Unilever NV op de advertentieafdeling, maar een loopbaan in het bedrijfsleven bleek toch geen aanlokkelijk perspectief. Hij werd ambtenaar op het ministerie van Economische Zaken, waar hij zich met buitenlandse economische betrekkingen bezighield en met de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal, de eerste stap op het gebied van de Europese integratie.
Inmiddels was hij in contact gekomen met de KVP-leider C.P.M. Romme, die zijn kwaliteiten onderkende en in hem een potentieel politicus van formaat zag. Schmelzer voelde zelf in 1952 nog niet voor het Kamerlidmaatschap, maar werd twee jaar later wel lid van het partijbestuur, speciaal belast met internationale vraagstukken. In 1956 stond hij wel op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer, maar werd niet verkozen. Op voorspraak van Romme viel hem een hoger ambt toe: staatssecretaris van Binnenlandse Zaken, Bezitsvorming en Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie in het vierde kabinet-Drees. Hij was toen nog maar 36 jaar.
Als staatssecretaris was hij belast met de voor de KVP zo belangrijke onderwerpen bezitsvorming en Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie (PBO). Hoewel Schmelzer zich ontwikkelde tot een kundig en scherpzinnig bewindsman, lukte het hem niet om veel voortgang te boeken met de verwezenlijking van de katholieke idealen op dit terrein. In 1959 verhuisde hij als staatssecretaris naar het departement van Algemene Zaken, nog altijd belast met bezitsvorming en PBO. Hij kwam er direct onder premier J.E. de Quay (KVP) te werken. Vooral in de eerste jaren fungeerde Schmelzer, die de neiging had om zich met veel zaken te bemoeien, als adviseur en vertrouweling van De Quay.
In 1963 werd hij opnieuw gekozen tot lid van de Tweede Kamer (na de verkiezingen van 1959 was hij enige maanden formeel lid geweest). In december van dat jaar al koos de fractie hem tot voorzitter. Als leider van de grootste Kamerfractie was Schmelzer nu een van de invloedrijkste politici op het Binnenhof. Wel kreeg hij te maken met een fractie die intern verdeeld was over een progressieve en een behoudende stroming.
Een bepalend moment in Schmelzers loopbaan was de kabinetscrisis in de Nacht die zijn naam draagt, de nacht van 13 op 14 oktober 1966. Namens zijn fractie diende Schmelzer en motie in waarin hij de centrumlinkse regering onder aanvoering van zijn partijgenoot J.M.L.Th. Cals opriep haar uitgavenbeleid bij te stellen. Na de aanneming van de motie trad het gehele kabinet, dat haar als een motie van wantrouwen zag, af. De Nacht bevestigde enerzijds Schmelzers leiderschap van de KVP, doordat hij erin was geslaagd de fractie op één lijn te krijgen, op enkele dissidenten na. Anderzijds leed zijn imago grote schade bij vooral het linkse volksdeel, dat in hem een machtsbeluste politicus zag die er niet voor terugdeinsde om een partijgenoot een dolkstoot in de rug toe te dienen. De scherpe typering door Wim Kan als 'een gladde teckel met een vette kluif in zijn bek' zou hem nog lang achtervolgen.
In de jaren 1967-1971 zette Schmelzer zich als KVP-leider in voor verdergaande samenwerking met de ARP en de CHU, die zou moeten uitmonden een brede christendemocratische partij. Intern stuurde hij aan op een breuk met de felste vertegenwoordigers van de progressieve vleugel. Deze scheidden zich af en richtten de Politieke Partij Radicalen op. In 1971 trad Schmelzer niet op als lijsttrekker bij de verkiezingen, vooral omdat hij in het gepolariseerde klimaat van die dagen slecht lag bij iedereen die links was, en daardoor een electoraal risico vormde voor zijn partij.
Na die verkiezingen verruilde Schmelzer de Tweede Kamer voor de Eerste, maar rekende eigenlijk op een ministerszetel in het nieuwe kabinet. Zijn verwachting kwam uit: in het kabinet-Biesheuvel trad hij aan minister van Buitenlandse Zaken, waarmee een oude droom uitkwam. Tot zijn grote teleurstelling duurde zijn ministerschap maar kort: na één jaar viel het kabinet als gevolg van interne onenigheid over bezuinigingen. Hij maakte nog wel deel uit van het overgangskabinet-Biesheuvel II, maar dat was langer demissionair dan missionair.
Toch slaagde Schmelzer erin om in korte tijd enkele accenten in het Nederlands buitenlands beleid anders te leggen. Anders dan zijn voorganger J.M.A.H. Luns was hij meer Europees dan Atlantisch georiënteerd. Opmerkelijk was zijn steun aan het voorstel van Albanië om de Volksrepubliek China toe te laten tot de Verenigde Naties ten koste van Taiwan, waarmee hij afweek van de Amerikaanse politiek. Belangrijk was ook de erkenning van de DDR, al gebeurde dat geheel in overeenstemming met de bondgenoten. Nieuw was ook een sterkere nadruk op de mensenrechten, waardoor het buitenlands beleid meer aansloot bij de veranderde opvattingen in de Nederlandse samenleving.
Van zijn voornemen om minder tijd te besteden aan buitenlandse reizen kwam minder terecht. Binnen een jaar bracht koningin Juliana staatsbezoeken aan Luxemburg, Indonesië (het eerste na de onafhankelijkheid), Duitsland (het eerste sinds de oorlog), Groot-Brittannië en Frankrijk. Daarnaast bracht Schmelzer zelf nog bezoeken aan de Antillen, Israël en Egypte en ontving hij collega-ministers uit verschillende landen. Van deze reizen en bezoeken bewaarde hij vele fotoalbums in zijn archief.
Na zijn aftreden als minister keerde Schmelzer niet meer terug in de actieve politiek. Hij gold te veel als een representant van het regentendom van de jaren zestig. Bovendien zorgde het boek van Robbert Ammerlaan, Het verschijnsel Schmelzer (1973), voor veel ophef. Door zijn openhartige medewerking aan die uitgave wekte Schmelzer de indruk dat hij enkele oude rekeningen had willen vereffenen.
Er volgde een lang ambteloos leven - hij was 52 jaar oud toen hij terugtrad - waarin hij actief bleef in tal van 'nevenfuncties'. Zo vervulde hij enkele commissariaten en adviseurschappen in het bedrijfsleven en kon hij zijn passie voor muziek - hij was een verdienstelijk pianist, componist en tekstdichter - ook bestuurlijk uitleven bij de Stichting Vrienden van de Oude Muziek en de Stichting Willem Mengelberg-Archief.
Zijn aandacht ging echter vooral uit naar de buitenlandse politiek en de Europese integratie. Als voorzitter van Commissie Buitenland van het CDA was Schmelzer lange tijd een vraagbaak voor veel partijgenoten. De regering adviseerde hij in de hoedanigheid van vicevoorzitter van de Adviesraad voor Vrede en Veiligheid, later als lid van de Permanente commissie Europese Integratie van de Adviesraad Internationale Vraagstukken. In internationaal verband was hij voorzitter van het Europees Instituut voor Bestuurskunde en van de Komsomolets Foundation, een stichting die fondsen wilde werven om de gezonken Russische kernonderzeeër 'Komsomolets' te bergen.
Studenten en historici die zich bogen over aspecten van zijn politieke loopbaan, voorzag Schmelzer van informatie of commentaar op hun concept-teksten. Naarmate de verhitte politieke gemoederen van de jaren 1960 en 1970 verder in het verleden kwamen te liggen, kenterde ook het beeld van Schmelzers rol in die jaren en groeide de waardering. Bij zijn dood in november 2008 werd hij herdacht als een aimabel man, een gedreven politicus en overtuigd wereldburger.
In jaartallen
Datum Gebeurtenis
1921 geboren te Rotterdam, 22 maart
1933-1939 Aloysius College (gymnasium-A), Den Haag
1939-1947 studie economie aan de RK Handelshogeschool te Tilburg, onderbroken 1943-1945
1947-1950 management-assistent bij Unilever NV, op de afdeling advertentie
1950-1952 hoofdcommies op het ministerie van Economische Zaken, directoraat-generaal Buitenlandse Economische Betrekkingen
1952-1956 hoofd van de afdeling EGKS (Europese Gemeenschap van Kolen en Staal) van het ministerie van Economische Zaken
1954-1956 adviserend lid van het partijbestuur van de KVP
1956-1959 staatssecretaris van Binnenlandse Zaken, Bezitsvorming en Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie, belast met bezitsvorming en PBO
1959 lid van de Tweede Kamer (maart-mei)
1959-1963 staatssecretaris van Algemene Zaken, belast met bezitsvorming en PBO
1963-1971 lid van de Tweede Kamer, voorzitter van de KVP-fractie
1971 lid van de Eerste Kamer (mei-juli)
1971-1973 minister van Buitenlandse Zaken
1973-2008 ambteloos leven, nevenfuncties op politiek-maatschappelijk gebied en in het bedrijfsleven
2008 overlijden te Sankt-Ingbert (Duitsland), 14 november
Geschiedenis van het archiefbeheer
Het archief berustte ten huize van Schmelzer tot de overdracht aan het Nationaal Archief in juni 2008.
De verwerving van het archief
Schenking (van een niet overheidsarchief)
Het archief is door schenking verworven.
De verwerving van het archief
Het archief is door schenking verworven.

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
Het archief van Schmelzer bevat stukken die vrijwel uitsluitend betrekking hebben op zijn politieke loopbaan en zijn activiteiten in zijn ambteloze, maar niet werkeloze jaren daarna. De stukken omvatten onder meer correspondentie, dagboeken (uit de jaren 1961-1964), andere eigenhandige aantekeningen, teksten van artikelen en redevoeringen, ambtelijke stukken, fotoalbums (vooral van zijn buitenlandse reizen en bezoeken) en een keurig bijgehouden reeks van ruim zestig knipselplakboeken. Bijzondere onderwerpen betreffen Schmelzers:
  • activiteiten binnen zijn partij KVP/CDA
  • werkzaamheden als staatssecretaris voor bezitsvorming en publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie (1956-1959)
  • optreden als lid van de Tweede Kamer en voorzitter van de KVP-fractie (1963-1971), in het bijzonder bij de kabinetsformaties in de jaren 1960 en de kabinetscrisis van oktober 1966 (de Nacht van Schmelzer)
  • werkzaamheden als minister, in het bijzonder buitenlandse bezoeken
  • nevenfuncties in zijn ambteloze jaren, vooral op het gebied van de buitenlandse politiek en de Europese integratie, onder meer als voorzitter van de CDA-commissie Buitenland en vicevoorzitter van de Adviesraad voor Vrede en Veiligheid
  • rol als vraagbaak voor studenten en historici met belangstelling voor aspecten van zijn politieke loopbaan
Verantwoording van de bewerking
Bij de bewerking zijn alleen dubbelen afgescheiden ter vernietiging.
Ordening van het archief
Bij de overdracht bestond het archief uit enkele reeksen plakboeken, fotoalbums, correspondentie en knipsels, alsmede andere stukken met een door de archiefvormer aangebrachte ordening. Zoals gebruikelijk bij een persoonlijk archief zijn de stukken onderscheiden naar persoonlijk leven en openbaar leven, en binnen die laatste hoofdrubriek geordend naar de functies die Schmelzer achtereenvolgens vervulde.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Deels openbaar, deels beperkt openbaar (A), deels niet openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, W.K.N. Schmelzer [levensjaren 1921-2008], nummer toegang 2.21.383, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Schmelzer, 2.21.383, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Verwante archieven
Bij het Nationaal Archief berusten de archieven van:
  • het CDA vóór de officiële oprichting, (1965) 1973-1980, toegangsnummer 2.19.105(archieven van de KVP berusten bij het Katholiek Documentatiecentrum te Nijmegen)
  • het CDA, (1970) 1980-1988 (1991), toegangsnummer 2.19.112
  • de Tweede Kamer der Staten-Generaal, (1849) 1945-1980 (1994), toegangsnummer 2.02.28
  • het ministerie van Algemene Zaken, (1924) 1940-1979 (1989), toegangsnummer 2.03.01
  • de Ministerraad 1823-1984, toegangsnummer 2.02.05.02
  • Het archief van het ministerie van Buitenlandse Zaken over de jaren 1955-1974 wordt in 2009 overgedragen.
Overzicht van geraadpleegde bronnen Robbert Ammerlaan, Het verschijnsel Schmelzer. Uit het dagboek van een politieke teckel (Leiden 1973). J. Bosmans, 'Een gedreven politicus', in: D. Hellema e.a. ed., De Nederlandse ministers van Buitenlandse Zaken in de twintigste eeuw. Vijfde jaarboek voor de geschiedenis van de Nederlandse buitenlandse politiek in de twintigste eeuw (Den Haag 1999) 228-241. Norbert Schmelzer, Herinneringen van een politiek dier (Amsterdam 2004). 'W.K.N. Schmelzer', Biografisch archief van het Parlementair Documentatiecentrum ,www.parlement.com

Bijlagen

Gebruikte afkortingen
ARP
Anti Revolutionaire Partij
AVRO
Algemene Vrijzinnige Radio Omroep
CDA
Christen-Democratisch Appèl
CDU
Christlich Demokratische Union Deutschlands
CHU
Christelijk Historische Unie
KVP
Katholieke Volks Partij
NAVO
Noord Atlantische Verdrags Organisatie
NCW
Nederlands Christelijk Werkgeversverbond
NIPO
Nederlands Instituut voor Publieke Opinie
PBO
Publiekrechtelijke Bedrijfs Organisatie
UNIAPAC
Union Internationale Chrétienne des Dirigeants d'Enterpise

Archiefbestanddelen