2.19.109 Inventaris van het archief van de Europese Beweging in Nederland en voorgangers, 1945-1987

Specifieke Nederlandse ontwikkelingen vangen aan met de oprichting van de Europese Actie en de Europese Federatieve Beweging in 1945. De activiteiten van deze bewegingen zijn niet van grote betekenis geweest voor de groei van de Europese gedachte in Nederland. Op 4 oktober 1947 fuseerden de bewegingen tot de Beweging van Europese Federalisten. Deze beweging stelde zich ten doel de verwezenlijking te bevorderen van een Europese eenheid op federatieve grondslag als een onmisbaar deel van een federatieve wereldorganisatie. Een belangrijk aandeel van de oorspronkelijke aanhang bestond uit studenten. In discussiegroepen werd de na-oorlogse situatie in Europa besproken en men kwam tot de conclusie dat de voormalige tegenstanders elkaar zouden moeten vinden in een verenigd Europa.

Vanaf haar oprichting heeft de BEF een tijdschrift uitgegeven: Nieuw Europa . In 1950 werd de uitgave overgenomen door de NREB en in 1958 door de Europese Beweging in Nederland.

Naar aanleiding van het Congres van Europa in 1948 werd door de ELES en de Beweging van Europese Federalisten en de Unie van Christelijke Democraten (de Nederlandse tak van de Nouvelles Equipes Internationales) een samenwerkingsverband aangegaan. Na enige voorbereidende vergaderingen kon een lijst van personen worden opgesteld, die zouden worden uitgenodigd zitting te nemen in de Nederlandse sectie van de Internationale Europese Beweging: de Nederlandse Raad der Europese Beweging. Op 17 november 1948 werd de installatie-bijeenkomst van de Nederlandse Raad der Europese Beweging gehouden. De Nederlandse Raad der Europese Beweging was een concentratie van bestaande organisaties, los van elke partijpolitiek. In de Nederlandse Raad hadden personen zitting uit vrijwel alle politieke, godsdienstige en geestelijke sectoren van de Nederlandse samenleving en bij de samenstelling van besturen en commissies werd met het noodzakelijke evenwicht rekening gehouden. Het samengaan van de verschillende organisaties heeft tot een zekere taakverdeling binnen de Raad geleid: de ELES verzorgde het sociaal-economische studiewerk, terwijl de Beweging van Europese Federalisten als ledenwinnend orgaan optrad met diverse afdelingen in het land, van waaruit zij de publieke opinie wilde beïnvloeden.

In 1953 is de structuur van de Nederlandse Raad der Europese Beweging (NREB) gewijzigd in een stichting, waarvan het vroegere Uitvoerend Comité de Bestuursraad werd. De volgende organisaties waren in deze Bestuursraad vertegenwoordigd:

• Beweging van Europese Federalisten (BEF)
• Economische Liga voor Europese Samenwerking (ELES)
• Unie van Christelijke Democraten; de Nederlandse tak van de Nouvelles Equipes Internationales (NEI)
• Nederlandse tak van de Socialistische Beweging voor de Verenigde Staten van Europa (MSEUE)
• Nederlandse Studentenvereniging voor Wereldrechtsorde (NSW)
• Contactgroep voor vrouwen der Europese Beweging
• Nederlandse Jongerenraad der Europese Beweging (NJR)

De laatste drie organisaties richtten zich voornamelijk op respectievelijk studenten, vrouwen en jongeren. De Nederlandse Studentenvereniging voor Wereldrechtsorde werd op 30 november 1947 opgericht. Deze vereniging stelde zich ten doel belangstelling te wekken onder studenten voor de problematiek van internationale verhoudingen, door middel van het organiseren van discussiebijeenkomsten en conferenties. De Contactgroep voor vrouwen werd opgericht op 6 maart 1948 als onderdeel van de Nederlandse Raad der Europese Beweging. Door middel van het verspreiden van propaganda onder vrouwen en vrouwenorganisaties en het bevorderen van onderlinge contacten probeerde de Contactgroep vrouwen deelgenoot te maken van de Europese problematiek. De Nederlandse Jongerenraad werd opgericht in juni 1950 en was samengesteld uit vertegenwoordigers van diverse jongerenorganisaties. Het doel was een contactcentrum te zijn, waar gesproken werd over de mogelijkheden de Nederlandse jongeren voor de Europese zaak te interesseren. Naar buiten trad de NJR op als een representatie van de Nederlandse jongerenwereld op het gebied van de Europese samenwerking en fungeerde voor de Europese Jeugdcampagne der Internationale Europese Beweging tevens als Nationaal Comité voor Nederland.

In oktober 1958 fuseerden de BEF en de NREB tot de Europese Beweging in Nederland (EBN) die tot op heden in dezelfde vorm is blijven functioneren. Het doel van de EBN is:

1. het bevorderen van de totstandkoming van een federatie van Europese landen
2. het voorlichten en activeren van het Nederlandse volk op het gebied van de Europese integratie
3. het in internationaal verband vertolken van de gedachte van de Europese integratie.

De EBN probeert dit doel te bereiken door in de eerste plaats publiek werk: informatie en beïnvloeding van de publieke opinie door middel van demonstratieve acties, openbare bijeenkomsten, bijzondere commissies, persberichten, tijdschriften en andere publicaties. In de tweede plaats bestaan de activiteiten uit minder zichtbare, informele beïnvloeding van personen en organisaties die in hun werk rechtstreeks of zijdelings met Europese samenwerking te maken hebben.

Voor deze informele beïnvloeding is het van belang dat de leden van de EBN in tal van sectoren actief zijn en de contacten die de EBN heeft via de bij haar aangesloten organisaties. In 1987 telde de EBN ca. 2700 leden en waren de volgende organisaties bij de EBN aangesloten:

• Algemene Vereniging van Schoolleiders bij het voortgezet onderwijs (AVS)
• ANWB Koninklijke Toeristenbond
• Centrum voor Internationale Vorming in het Nederlands Onderwijs (CEVNO)
• Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV)
• Christen-Democratisch Appèl (CDA)
• Christen-Democratisch Jongeren Appèl (CDJA)
• Consumenten Commissie voor Europa (CCE)
• Democraten 66 (D'66)
• Economische Liga voor Europese Samenwerking (ELES)
• Federatie van Nederlandse Vakverenigingen (FNV)
• Jonge Democraten (JD)
• Jongerenorganisatie Vrijheid en Democratie (JOVD)
• Katholieke Nederlandse Boeren- en Tuindersbond (KNBTB)
• Koninklijk Nederlands Landbouw Comité (KNLC)
• Koninklijk Nederland Ondernemersverbond (KNOV)
• Nationaal Comité Nederland van de Europese Culturele Stichting
• Nederlands Christelijk Werkgeversverbond (NCW)
• Nederlands Genootschap voor Leraren (NGL)
• Nederlandsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel (NMNH)
• Nederlandse Christelijke Boeren- en Tuindersbond (NCBTB)
• Nederlandse sectie van de Vereniging van Europese Journalisten (VEJ)
• Nederlandse Vrouwenraad (NVR)
• Partij van de Arbeid (PvdA)
• Politieke Partij Radicalen (PPR)
• Raad der Europese Gemeenten en Regio's (REGR)
• Studentenvereniging Internationale Betrekkingen (SIB)
• Verbond Nederlandse Groothandel (VNG)
• Verbond van Nederlandse Ondernemingen (VNO)
• Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)
• Young Europeans for Security (YES) ( Jaarverslag van de Europese Beweging in Nederland over 1987 (Den Haag 1988) 51. )

Ter voorbereiding van diverse activiteiten rondom de eerste rechtstreekse verkiezingen voor het Europees Parlement in 1979 werd een speciaal comité ingesteld: het Nationaal Comité ter voorbereiding van de eerste rechtstreekse verkiezingen voor het Europees parlement. Het secretariaat van dit comité werd uitgevoerd door het Algemeen Secretariaat van de Europese Beweging in Nederland.

De opganisatiestructuur van de EBN en voorgangers heeft in het verleden diverse wijzigingen ondergaan. Naast bestuurswisselingen hebben er ook wijzigingen in de organisatievorm plaatsgevonden. In chronologische volgorde hebben zich grosso modo de volgende wijzigingen voorgedaan:

Datum	Gebeurtenis
1945	Oprichting van de Europese Actie.
1947	Fusie van de Europese Actie en de Europese Federatieve Beweging tot de Beweging van Europese Federalisten. De algemene leiding van de BEF berustte bij het Hoofdbestuur en het Dagelijks Bestuur. Voor coördinatie van de afdelingsactiviteiten was de Raad van afdelingen ingesteld. Het secretariaat van de BEF fungeerde voor het Hoofdbestuur, Dagelijks Bestuur, Raad van afdelingen, ELES, Nederlandse Jongeren Raad en diverse commissies.
1948	Oprichting van de Nederlandse Raad der Europese Beweging. De algemene leiding van de NREB berustte bij de Bestuursraad, de dagelijkse leiding werd uitgevoerd door het Uitvoerend Comité. Het secretariaat van de NREB fungeerde voor de Bestuurs-raad, het Uitvoerend Comité, diverse commissies en de Contactgroep voor vrouwen.
1952	Instelling van de Atlantische Commissie door de Vereniging voor Internationale Rechtsorde (VIRO) en de NREB/BEF. De Atlantische Commissie stelde zich ten doel belangstelling en inzicht te wekken in de Atlantische samenwerking. Secretariaatswerkzaamheden werden uitgevoerd door het secretariaat van de NREB.
1953	De NREB werd een Stichting. Het vroegere Uitvoerend Comité nam de bevoegdheid over van de Bestuursraad, terwijl de dagelijkse leiding over ging naar het Dagelijks Bestuur van het Uitvoerend Comité.
1954	De Atlantische Commissie kreeg een zelfstandige status en werd omgezet in een stichting: Stichting Atlantische Commissie.
1958	Fusie van de BEF en de NREB tot de Europese Beweging in Nederland. De algemene leiding berust bij het Hoofdbestuur dat uit minstens twintig personen bestaat. Het Hoofdbestuur wordt voor tenminste de helft gekozen door het Congres (de algemene ledenvergadering van de EBN). Als voorzitter van het Hoofdbestuur fungeert de Algemeen Voorzitter van de EBN, die tevens voorzitter is van het Dagelijks Bestuur. Het Dagelijks Bestuur dat is belast met de dagelijkse uitvoering van het beleid wordt samengesteld uit vijf leden van het Hoofdbestuur. De coördinatie van afdelingsactiviteiten berust bij het College of de Raad van Afdelingen. ( ARA-II, Europese Beweging in Nederland, inv. nr. 1138 )Het Algemeen secretariaat van de EBN dat wordt geleid door de Algemeen secretaris voert secretariaatswerkzaamheden uit voor het Hoofdbestuur, het Dagelijks Bestuur, de Raad van Afdelingen, de redactiecommissies van publicaties van de EBN, en diverse werkgroepen en commissies.
1962	Besprekingen tussen bestuursleden van de EBN met de Contactgroep voor Europese Voorlichting in het Nederlandse Onderwijs (CEVNO) ten einde te komen tot een afstemming van activiteiten met betrekking tot de verspreiding van de Europese gedachte in het Nederlandse onderwijs.
1972	Oprichting van de Stichting Nederlands Onderwijs en Europese Integratie (SNOEI). De leden van de Raad van Bestuur van de SNOEI waren afkomstig uit de EBN en de CEVNO. Het werkterrein van de SNOEI omvatte het gehele onderwijs. Het secretariaat van de SNOEI werd ondergebracht in het pand van de EBN.
1976	Naamsverandering van de SNOEI in Stichting Europa Centrum.
1977	Oprichting van de Stichting Nationaal Comité ter voorbereiding van de eerste rechtstreekse verkiezingen voor het Europees Parlement.

Tijdens de afscheidsreceptie van de heer J.B. Dik, Algemeen secretaris van de EBN op 25 januari 1989 gaf de voorzitter J. van Iersel aan dat "de trekken van het amateuristische dat het stempel is van onze beweging, de charme er van uit maakt". Dit citaat is van toepassing op de aangetroffen structuur van het archief. Het archief is zeer waardevol bij de bestudering van de Nederlandse geschiedenis van de Europese eenwording.

Het archief van de EBN en voorgangers werd tot 1977 in Den Haag bij het secretariaat van de EBN bewaard. In 1977 werd het archief naar Groningen verplaatst. Met het Instituut voor Geschiedenis van de Rijksuniversiteit te Groningen werd overeengekomen dat het archief door medewerkers/ studenten van het Instituut zou worden bewaard en ontsloten. Enkele delen van het archief werden in de periode 1977-1986 beschreven en geschoond, maar er is geen inventaris gemaakt. In 1987 heeft de EBN op initiatief van de toenmalige Algemeen secretaris J.B. Dik het archief teruggehaald naar Den Haag. Het archief (ca. 90 m') werd opgeslagen in de schuur bij de EBN. Met Pasen 1986 werd een gedeelte van het lopende archief van de EBN door brand getroffen, de schade bleef beperkt.

In 1988 heeft de EBN het archief (ca. 90 m' ongeschoond) over de periode 1946-1986 geschonken aan de Tweede Afdeling van het Algemeen Rijksarchief.

Inbewaringgeving van een particulier archief, niet in eigendom verkregen

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Europese Beweging in Nederland en Voorgangers, nummer toegang 2.19.109, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Europese Beweging Nederland, 2.19.109, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar